ขึ้นฉ่ายมีฤทธิ์ร้อน
เป็นผักและสมุนไพรที่มีกลิ่นหอม นิยมใช้ในการปรุงอาหารที่ต้องการดับกลิ่นคาว หรือเพิ่มความหอมของน้ำซุป หรือ นำไปผัดเพื่อดับคาวปลา เป็นพืชล้มลุกมีอายุ 1–2 ปี สูง 40–60 เซนติเมตร
ขึ้นฉ่ายเป็นพืชที่มีคุณค่าทางอาหารมาก โดยเฉพาะมีวิตามินเอ บี ซี อีและวิตามินเค นอกจากนี้ยังมีธาตุที่สำคัญ เช่น ธาตุโพแทสเซียม แคลเซียม ธาตุโซเดียม ฟอสฟอรัส แมกนีเซียม และธาตุเหล็ก เป็นผักที่สามารถรับประทานได้ทั้งต้น โดยรับประทานเป็นผักสด หรือนำมาปรุงอาหาร เช่น ยา ต้มจืด ผัด และทาน้ำสมุนไพร ในต้นและใบของขึ้นฉ่ายมีน้ำมันหอมระเหย ซึ่งได้แก่ ไลโมนีน (Limonene) ซีลินีน (Selinene) และฟทาไลด์ (Phthaildes) ซึ่งเป็นสารที่ทำให้เกิดกลิ่นหอมเฉพาะตัว สามารถนำมาใช้ในการแต่งกลิ่นเครื่องสำอาง ยาทาผิว ครีม และสบู่ได้
ลักษณะ
ใบประกอบแบบ ขนนกออก ตรงข้าม สีใบเป็น สีเหลืองอมเขียว ใบย่อยเป็นรูปลิ่มหยัก ขอบใบหยัก ก้านใบยาวแผ่ออกเป็นกาบ ดอกช่อสีขาว เป็นช่อดอกแบบซี่ร่ม (compound umbels) ผลมีขนาดเล็กมากเป็นสีน้ำตาล
สรรพคุณ
ขึ้นฉ่ายมีสรรพคุณทางยาหลายด้าน โดยต้นและใบขึ้นฉ่ายช่วยขยายหลอดเลือด ลดความดันโลหิต ช่วยเจริญอาหาร รักษานิ่ว ช่วยบำรุงประสาทให้มีความจำดี บำรุงกระดูกและฟัน บำรุงสายตาและผิวพรรณ ช่วยยับยั้งการเกิดมะเร็งและเนื้องอก โดยชะลอการขยายตัวของเซลล์มะเร็ง ต่อต้านการเกิดอนุมูลอิสระ ช่วยเสริมสร้างภูมิคุ้มกันให้กับร่างกาย ป้องกันหวัด และชะลอความเสื่อมของร่างกายได้เป็นอย่างดี ส่วนรากใช้รักษาโรคเกาต์และอาการปวดตามข้อ เมล็ดช่วยในการขับลมบำรุงธาตุ ใช้เป็นยาบำรุงและขับปัสสาวะและรักษาโรคติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ (ฐานข้อมูลพืชผัก, 2555)
มีโพแทสเซียมสูง ทำให้หลอดเลือดขยายตัว ช่วยลดความดันโลหิตสูง ช่วยขับปัสสาวะ รักษาโรคปวดข้อ เช่น รูมาติกและโรคเกาต์ มีโซเดียมอินทรีย์ที่สามารถช่วยปรับความเป็นกรดและด่างในเลือดให้สมดุล น้ำคั้นจากขึ้นฉ่ายมีสรรพคุณเป็นยากล่อมประสาท ทำให้รู้สึกสบาย และนอนหลับได้ดี การกินขึ้นฉ่ายจะทำให้อสุจิลดลงถึง 50% หลังจากยุติการกินแล้ว จำนวนเชื้ออสุจิจะเพิ่มกลับมาระดับปกติใน 8-13 สัปดาห์
แหล่งข้อมูล
- เอกสารออนไลน์จากกรมวิชาการเกษตร
- เว็บไซต์วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
